“ಝಾನ್ಸಿಯ ಜ್ವಾಲೆ: ವೀರನಾರಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ”

ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ- ಭಾರತದ ಶೂರ ವೀರನಾರಿ.. 

ಡಾ. ದಿವ್ಯಾ ಕೆ ವಾಡಿ ಮತ್ತು ಡಾ. ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಬಿ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು ಇತಿಹಾಸ ವಿಭಾಗ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗ. ಹೈದರಾಬಾದ್ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಶ್ರೀಮತಿ. ಚಿನ್ನಮ್ಮ ಬಸಪ್ಪ ಪಾಟೀಲ್ ಕಲಾ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಪದವಿ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ಚಿಂಚೋಳಿ, ಕಲಬುರಗಿ.

ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುವಾಗ ಮೊದಲನೇಯದಾಗಿ ನೆನಪಾಗುವ ಹೆಸರು ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ. ಮಹಿಳಾ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರತೀಕ, ಧೈರ್ಯ–ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ದಾರಿದೀಪ, “ಮೇರಿ ಝಾನ್ಸಿ ನಹೀ ದುಂಗಿ” ಎಂಬ ಘೋಷಣೆಯಿಂದ ಜನಮನಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದ ನಾಯಕಿ ಅವರು. 1857 ರ ಮೊದಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಪಾತ್ರ ಅಪ್ರತಿಮ, ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಗಮಯ.

ಜನನ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ:

ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಅವರು 1828 ರ ನವೆಂಬರ್ 19 ರಂದು ಕಾಶಿ (ವಾರಾಣಸಿ)ಯಲ್ಲಿ ಮನಿಕರ್ಣಿಕಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ತಂದೆ ಮೋರೋಪಂತ ತಂಬೆ, ತಾಯಿ ಭಗೀರಥಿಬಾಯಿ ತಂಬೆ. ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಮನಿಕರ್ಣಿಕಾ ಚುರುಕು, ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ಹಾಗೂ ಕುಶಲಬುದ್ಧಿಯ ಬಾಲಕಿ.

ಅವಳು ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ, ಬಾಣಸಂಗ್ರಾಮ, ಕತ್ತಿಯೋಧನೆ, ಕುಸ್ತಿ, ಕಸರತ್ತು ಮೊದಲಾದ ಯುದ್ಧಕೌಶಲ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಪರಿಣತಿ ಗಳಿಸಿದ್ದಳು. ಹುಡುಗರ ಜೊತೆ ಕಸರತ್ತು ಮಾಡುವಷ್ಟು ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ಚುರುಕುತನ ಹೊಂದಿದ್ದ ಅವಳಲ್ಲಿ ಭವಿಷ್ಯದ ಯೋಧರಾಣಿಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದ್ದವು.

ವಿವಾಹ ಮತ್ತು ರಾಣಿ ಸ್ಥಿತಿ:

14 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಮನಿಕರ್ಣಿಕಾ ಅವರನ್ನು ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಜ ಗಂಗಾಧರ್ ರಾವ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ವಿವಾಹದ ನಂತರ ಅವಳಿಗೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಎಂಬ ಹೆಸರು ನೀಡಲಾಯಿತು. ದಂಪತಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಮಗನಾದರೂ ಅವನು ಬೇಗನೇ ನಿಧನರಾದರು . ನಂತರ ರಾಜರು ತಮ್ಮ ಸಂಬಂಧಿಕನ ಮಗ ಆನಂದರಾವ್ ಅವರನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದು ದಾಮೋದರರಾವ್ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದರು.

ರಾಜ ಗಂಗಾಧರ್ ರಾವ್ ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು “Doctrine of Lapse” ಎಂಬ ನೀತಿಯ ಮೂಲಕ “ದತ್ತು ಮಗನಿಗೆ ರಾಜ್ಯಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕೆ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ; ಝಾನ್ಸಿ ಈಗ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ” ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಈ ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ದೃಢವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರು. “ಝಾನ್ಸಿಯನ್ನು ನಾನು ಕೊಡಲಾರೆ” ಎಂಬ ಅವರ ಮಾತು ದೇಶದ ಜನತೆಗೆ ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯ ನೀಡಿತು.

ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟ:

ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಡಳಿತ ಒತ್ತಡಗಳು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಶರಣಾಗುವುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಪಿಂಚಣಿ ಪಡೆದು ಅರಮನೆಯನ್ನು ಖಾಲಿ ಮಾಡಲು ಮಾಡಿದ ಆದೇಶವನ್ನೂ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು. ನ್ಯಾಯ, ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಮಗನ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಅವರು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಜ್ಜಾದರು.

ರಾಣಿಯ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಝಾನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಯುವಕರು, ಸೈನಿಕರು, ಸಾಮಾನ್ಯರು, ಮಹಿಳೆಯರೂ ಸೇರಿ ಬಲಿಷ್ಠ ಸೇನೆ ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಜನರ ನೋವು–ಸಂತೋಷಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡು, ರಾಣಿ ಜನರ ವಿಶ್ವಾಸದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುಳಾಗಿದರು.

1857 ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ರಾಣಿ:

1857 ರಲ್ಲಿ ದೇಶವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ ಉಂಟಾದಾಗ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಅದರ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದರು. ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ಕತ್ತಿ ಬೀಸಿ ಅವರು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹಲವು ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ಝಾನ್ಸಿಗೆ ಭಾರೀ ದಾಳಿ ನಡೆದಾಗ, ತಮ್ಮ ಮಗ ದಾಮೋದರರಾವ್ ಅವರನ್ನು ಬೆನ್ನಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ಕೋಟೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂದು ಕಾಲ್ಪಿಗೆ ಸೇರುವುದು—ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಸಾಹಸ.

ರಾಣಿಯ ಈ ನಿರ್ಭೀತ ಕ್ರಮ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ದೇಶಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿತು.

ಅಂತಿಮ ಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ವೀರಮರಣ:

1858 ರ ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಸೇನೆ ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ಮೇಲೆ ಭಾರೀ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ತಮ್ಮ ಸಹಯೋಧರಾದ ತಾತ್ಯ ಟೋಪೆ, ರಾವ್ ಸಾಹೇಬ ಮೊದಲಾದ ನಾಯಕರೊಂದಿಗೆ ಅಂತಿಮ ಹೋರಾಟ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಜೂನ್ 17, 1858 ರಂದು ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ಸಮೀಪದ ಕೋತಾ–ಕಿ–ಸರಾಯಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಉಗ್ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಅಂತಿಮ ಕ್ಷಣದವರೆಗೂ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲೇ ಧೈರ್ಯವಾಗಿ ಹೋರಾಡಿ, ವೀರಮರಣ ಹೊಂದಿದರು.

ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅವರ ದೇಹಕ್ಕೆ ಅವಮಾನ ಮಾಡಬಾರದೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದ, ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಸೂಚನೆಯಂತೆ ಅವರ ಸೈನಿಕರು ತಕ್ಷಣವೇ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ನಡೆಸಿದರು ಎಂದು ದಾಖಲೆಗಳಿವೆ.

ಪಾರಂಪರ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಮರಣೆ:

ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಅವರ ಧೈರ್ಯ, ತ್ಯಾಗ, ದೇಶಭಕ್ತಿ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅಮರವಾಗಿದೆ. ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳಿಂದ ದೊಡ್ಡವರವರೆಗೂ ಎಲ್ಲರೂ ಅವರ ಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಜನಪದ ಗೀತೆಗಳು, ಕಾವ್ಯಗಳು, ನಾಟಕಗಳು, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು—ಎಲ್ಲೆಡೆ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಮಹಾಪ್ರತಿಭೆ ಮೆರೆಯುತ್ತದೆ.

ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣ, ಸಮಾನತೆ, ದೇಶಪ್ರೇಮ—ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿ ತೋರಿಸಿದ ವೀರನಾರಿ ಅವರು. ಇಂದಿಗೂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಮಹಿಳಾ ಶಕ್ತಿಯ ಜಾಗೃತಿ ಸಂಕೇತ, ಧೈರ್ಯದ ಪ್ರತೀಕ, ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ದೀಪಸ್ತಂಭ.

ಸಾರಾಂಶ:

ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದ ರಾಣಿ ಅಲ್ಲ;ಅವರು ಭಾರತದ ಗರುಡಗಂಬ,ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕನಸಿಗಾಗಿ ಜೀವವಿಟ್ಟ ವೀರನಾರಿ,ಮಹಿಳಾ ಗೌರವ–ಸಮಾನತೆಯ ಶಾಶ್ವತ ಸಂಕೇತ.ಅವರ ಜೀವನ ನಮಗೆ ಬೋಧಿಸುವ ಪಾಠ—

“ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವುದು ಮಾನವ ಧರ್ಮ”.

ವರದಿ ಜೇಟ್ಟೆಪ್ಪ ಎಸ್ ಪೂಜಾರಿ