ತಾಯಿ” ಎಂಬ ನುಡಿಯ ರೂಪ – ಜಯದೇವಿತಾಯಿ ಲಿಗಾಡೆ

ತಾಯಿ” ಎಂಬ ನುಡಿಯ ರೂಪ – ಜಯದೇವಿತಾಯಿ ಲಿಗಾಡೆ

ಒಬ್ಬಳ ಹೆಣ್ಣಾಗಿತ್ತು. ತಾಯಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆದಳು. ಸಮಾಜದ ನೆಲೆಯಾಯಿತು. ಭಾಷೆಗಾಗಿ ಬದುಕಿದಳು. ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಜರಾಮರಳಾದಳು. ಆಕೆ ಜಯದೇವಿತಾಯಿ ಲಿಗಾಡೆ.

1912ರ ಜೂನ್ 23. ಮಡಕಿ ಎಂಬ ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಈ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ತಾಯಿ ಸಂಗವ್ವನ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತಂದೆ ಚನ್ನಮಲ್ಲಪ್ಪನ ಶ್ರದ್ಧೆಯಲ್ಲಿ, ಅಜ್ಜ ವಾರದಮಲ್ಲಪ್ಪನ ಧರ್ಮಪರಿಣತಿಯಲ್ಲಿ ಆಳವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದಳು. ಮನೆಯ ಹೊರಗಿನ ಸಂಸಾರಕ್ಕಿಂತ ಮನದೊಳಗಿನ ಜಗತ್ತೇ ದೊಡ್ಡದಾಗಿತ್ತು ಆಕೆಗೆ.

ಮೂರು ರೂಪಗಳು ತಾಯಿಯವರ ಜೀವನದ ಹಿರಿಮೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ – ಕುಟುಂಬವತ್ಸಲತೆ, ಸಾಹಿತ್ಯಸಾಧನೆ, ಸಮಾಜಸೇವೆ. ಈ ಎಲ್ಲವೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ತಾಯಿಯವರ ಆತ್ಮದ ತ್ರಿವೇಣಿಯಂತೆ ಹರಿದವು.

ಮದುವೆ ಸಮಯದ ತಾಯಿ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷದವಳು. ಗಂಡನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆ, ಸಂಕೋಲೆ, ಆದರೆ ಸಹನೆಯ ಅಂಚು ಮೀರಿ ಹೋಗದ ಧೈರ್ಯವಳದು. ಮಕ್ಕಳ ನಂತರವೂ ಕನ್ನಡ ಕಲಿತಳು, ವಚನಗಳ ಓದಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬದುಕಿನ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯಿತು.

ಅಭ್ಯಾಸವಿಲ್ಲದ ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಎದ್ದು ಬಂತು. ವೀರಶೈವ ಮಹಾಸಭೆಗಳ ಪೀಠದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದಾಗ ಜನರಿಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸಿದ ಹಾಗೆ. ಬಡವರಿಗೆ, ನಿರಾಶ್ರಿತರಿಗೆ ತಾಯಿ ತಲಪಿದಳು. ಶಿಬಿರ ಕಟ್ಟಿ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದಳು. ಮಹಿಳಾ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ನವೋದಯ ತಂದಳು. ಕನ್ನಡ ಶಾಲೆಗಳ ನೆನೆಪಲ್ಲಿ ಆಕೆಯ ಶ್ರಮ ತುಂಬಿತ್ತು.

ಅಪ್ಪಟ ಗಾಂಧೀಯಳಾಗಿ ನೂಲು ಕಟ್ಟಿದಳು. ಸೊಲ್ಲಾಪುರದ ಗಾಂಧಿವಸ್ತ್ರಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಾಯಿ ಗೋಚರಿಸಿದಳು. ಹರಿಜನರ ಪಾಲಾಗಿ ಷರತ್ತುಬದ್ಧ ಸಮಾನತೆಯ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತಿದಳು. ಜಾತಿ, ವರ್ಗ, ಭಾಷೆ ಎಲ್ಲವೂ ಮನುಷ್ಯತ್ವದ ಮುಂದೆ ತಿರುಚಿದಳು.

ಅವಳ ಕವಿತೆಗಳು ಮಂಗಳವಾಗಿದ್ದವು. “ತಾರಕ ತಂಬೂರಿ”ಯ ಗಾತ್ರಕ್ಕಿಂತ ಅದರಲ್ಲಿ ಹರಿದ ಭಾವನಾಂದೋಲನ ದೊಡ್ಡದು. “ಸಾವಿರದ ಪದಗಳು” ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ಶರಣ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ದೀಪ ಹೊತ್ತಳು. ಅಣುಮಟ್ಟದ ಅರ್ಥವೊಂದನ್ನು ಪದ್ಯದ ಶಕ್ತಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಾರಿದಳು.

ಆಕೆ ಬರೆಯದಿದ್ದರೂ ಚಲಿಸಿದ್ದಳು. ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದರೂ ಕಿವಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೃದಯದೊಳಗೆ ಹಚ್ಚಿದಳು. ಧ್ವನಿ ಹರಡಿದರೂ ಅದು ಗಂಭೀರ ತಪಸ್ಸಿನ ಶುದ್ಧಿಮತ್ತು. Kannada was not a ‘medium’ for her; it was *matrubhava*. ತಾಯಿಯ ಕನ್ನಡಪ್ರೀತಿ, ತಾಯಿಯ ಧೈರ್ಯ, ತಾಯಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಾಯಿಯ ಸಂಘರ್ಷ… ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ಶುದ್ಧ ತಪಸ್ಸಿನ ಛಾಯೆ.

ಅವರು ಸೊಲ್ಲಾಪುರವನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದ ಭಾಗವಾಗಿಸುವ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿದಳು. ನಾಲ್ಕುನೂರಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕನ್ನಡ ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸಿ ಅವರ ವೇತನವನ್ನೇ ತಾಯಿಯವರು ಹೊರಲೇಬ್ಬಿದಳು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂತ್ರಿಗಳು ನೋಡಲು ವಿಳಂಬಿಸಿದ್ದರೂ, ತಾಯಿಯ ನಂಬಿಕೆ ಹಿಂದೆ ಸರಲಿಲ್ಲ.

ಅವರು ಕಂಡ ಕನಸು – ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆ ಮೌನವಾಗದೇ ಮಾತು ಹೇಳಲಿ, ಕಾರ್ಮಿಕನು ನಿರಕ್ಷರನಾಗದೆ ನಕ್ಷತ್ರವಾಗಿ ಬೆಳಗಲಿ, ಭಾಷೆ ಅತೀತದ ನವೋದ್ಯಮವಾಗಲಿ.

1986ರ ಜುಲೈ 25ರಂದು ತಾಯಿ ಶಾರೀರಿಕವಾಗಿ ದೂರವಾದರೂ – ಅವಳ ಮಾತುಗಳು, ಅವಳ ಪದ್ಯಗಳು, ಅವಳ ಹೋರಾಟ, ಅವಳ ಭರವಸೆ – ಇಂದಿಗೂ ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಜಗಮಗಿಸುತ್ತಿವೆ.

ಅವರ ನಿಜವಾದ ಕಾವ್ಯ? – ಅವಳ ಬದುಕೇ.